Fort Frederick (Sri Lanka)

Fort Trincomalee
Locatie	Trincomalee, Sri Lanka
Coördinaten	8° 35′ NB, 81° 14′ OL
Algemeen
Type	Bastionvesting
Gebouwd in	1666
Gebouwd door	VOC
Bastions Zeeburg en Amsterdam
Plattegrond van Fort Trincomalee uit 1782, gemaakt door de Fransen bij hun kortstondige bezetting

Fort Frederick is gebouwd door de Verenigde Oost-Indische Compagnie in Ceylon, dat nu Sri Lanka heet. Het staat op een rotsachtig schiereilandje, dat richting zee steeds hoger oploopt naar een uitkijkpunt, dat de Nederlanders Pagoodsberg noemden en dat nu Swami Rock heet. De Hindoe tempel die hier stond is rond 1622 door de Portugezen afgebroken, waarna de stenen werden gebruikt om een driehoekig fort te bouwen ter verdediging van de kust tegen de VOC. Deze veroverde het echter in 1639, waarna ook het fort werd afgebroken. De resten van het fort werden rond 1660 weer gebruikt om op dezelfde plek, daar waar het schiereiland aan de kust vast zit, een nieuw fort te bouwen.

In de VOC tijd werd het fort afwisselend Fort Trinkonomale en Fort Tricoenmale genoemd. Sinds de Britse tijd wordt dat gespeld als Trincomalee. De naam is afgeleid van de naam van de rots waar de tempel, de Thirukonesvaram tempel, stond: Thirukonamale in het Tamil.^[1] Fort Frederick is de naam die de Britten er aan gaven na de overname van Ceylon. Francois Valentijn, die rond 1700 schreef, noemde het een mooi fort, goed bevoorraad en met vier goede bolwerken, dat echter af en toe verlaten wordt omdat het voornamelijk diende om 'anderen' daar weg te houden.^[1]

De baai van Trincomalee is een ideale diepwater haven, bijna als een meer, met een smalle uitgang naar zee. Veruit superieur aan die van Colombo en Galle. Hij is bovendien zeer strategisch gelegen op de route naar India en Oost-Azië. Deze belofte is echter nooit waar gemaakt. Trincomalee is altijd een buitenpost gebleven.

Het fort heeft een vierkante vorm, waarbij de oplopende rots aan de noordoostelijke kant een natuurlijke vierde zijde vormt. Het grootste bastion is Zeeburg, dat op de plek staat van het Portugese St. Jago bastion, en zowel het land als de zee van wat destijds de Noorder Baai was en nu Back Bay heet bestrijkt. Een muur loopt dwars over het schiereiland naar bastion Amsterdam, aan de kust van wat toen de Zuider Baai was en nu Dutch Bay heet. Langs Back Bay loopt van Zeeburg een muur naar een kleiner bastion met een opstelplaats voor geschut, genaamd de Cavalier of ook wel de Kat. In de muur is een kleine waterpoort. In het verlengde van de Cavalier is nog een vierkant redoute. Aan de andere kant loopt de muur van Amsterdam naar bastion Enkhuizen, met er tussen de landpoort, waarop het jaartal 1675 staat. De muur loopt vervolgens door naar waar de rots hoger wordt. Hier bevindt zich een klein, vierde bastion: Het Portugese Punt genaamd, en later bastion Holland. Binnen het fort zijn diverse gebouwen, in goede staat verkerend, deels uit de Nederlandse en deels uit de Britse tijd, een exercitieterrein, veel bomen en hier en daar grafstenen van VOC medewerkers en hun familie.^[2]

Het fort is toegankelijk voor bezoekers, en ook de begin 60'er jaren herbouwde Hindoe tempel op Swami Rock is te bezichtigen.

1. ↑ ^{a b} (en) Sinnapah Arasaratnam (1978). Francois Valentijn's Description of Ceylon. Translated and edited by Sinnapah Arasaratnam.. The Hakluyt Society. ISBN 0904180069.
2. ↑ (en) Fort Frederick. Google Maps. Gearchiveerd op 10 juli 2023. Geraadpleegd op 9 juli 2023.